Werk & mantelzorg combineren

Aandacht voor de combinatie van werk & mantelzorg

Vanuit het platform hebben we op twee manieren aandacht voor de combinatie van werk & mantelzorg: Hoe kunnen we werkende mantelzorgers, de naasten van onze cliënten, het beste ondersteunen? En; Hoe kunnen we onze eigen mantelzorgende medewerkers ondersteunen zodat zij in balans blijven?

Mantelzorgers kunnen bij hun gemeente terecht voor hulp. Verder zijn er diverse platformorganisaties gespecialiseerd in bepaalde doelgroepen. Afhankelijk van de situatie kunnen werkende mantelzorgers daar terecht voor (preventieve) informatie of ondersteuning over hun specifieke situatie.

Zo is bij ons platform aangesloten, bijvoorbeeld:

• Geriant (dementie).
• Esdégé-Reigersdaal (mensen met verstandelijke of lichamelijke beperking).
• Diverse (thuis)zorgorganisaties zoals Buurtzorg en Omring
• Ook kunnen medewerkers terecht bij Welzijnsorganisaties; Zoals bijvoorbeeld Stichting netwerk (om een vrijwilliger in te zetten om de zorg te delen). Of bij MEE & de Wering. Afhankelijk van de gemeente(afspraken) kan er bijvoorbeeld hulp komen in de vorm van een maatschappelijk werker. Of een vrijwilliger om de (werkende) mantelzorger te ontlasten en de cliënt te helpen. Zij helpen bijvoorbeeld met klusjes in en om het huis, vriendschappelijk huisbezoek, vervoer, af en toe een boodschap, bezoekvrijwilligers in de laatste levensfase, budget-buddys voor financieel problematische situaties.

Werk & mantelzorg

Mantelzorg overkomt werknemers. Ze rollen erin en ervaren dat meestal niet als een keus. Vaak is mantelzorg iets langdurig, dat het leven voor een langere tijd beïnvloed. Daarom is het nodig om langdurige oplossingen te vinden voor de combinatie van werk en mantelzorg. Samen; met werknemer, werkgever en de omgeving.

Mantelzorg zie je overal, het komt voor in alle branches. Veel mantelzorgers kunnen het zelf prima regelen. Maar er zijn ook mantelzorgers voor wie het belangrijk is dat er aandacht is voor hun situatie. Werkende mantelzorgers hebben vragen als:

• Hoe vul ik de taken in combinatie met mijn werk in?
• Kan ik de zorg nog wel combineren met mijn huidige taken en uren?
• Wat betekent het voor mijn inkomen als mijn werk verandert?
• Wat vinden mijn collega’s ervan dat ik soms afwezig ben of niet kan doen wat ik eigenlijk zou willen/moeten doen?

1 op de 4 werknemers is mantelzorger
Je bent een aantrekkelijke werkgever als je in tijden van krapte aandacht hebt voor de combinatie van werk en mantelzorg. Daarnaast kan het opleveren dat er minder gezondheidsklachten en verzuim ontstaan, want 18% van het verzuim is gerelateerd aan mantelzorg. 44% van de mantelzorgers bespreekt hun situatie niet met hun leidinggevende (bron: Werk&Mantelzorg).

Omdat ze het zelf willen oplossen, denken dat de werkgever geen oplossing heeft, ze het privé willen houden of ze collega’s er niet mee willen belasten. Door het niet te bespreken en geen hulp te vragen komen mantelzorgers vaak laat in beeld, bijvoorbeeld als een burn-out dreigt. Collega’s en leidinggevenden zijn vaak bereid om mee te denken over oplossingen. Het helpt als werkgevers een veilig klimaat creëren waarin mantelzorgers (laagdrempelig en terugkerend) uitgenodigd worden om hun eventuele zorgen te delen.

Maak ‘mantelzorg’ bespreekbaar!

Wat kun je als organisatie doen om werkende mantelzorgers te helpen?

Weet van je medewerkers of ze mantelzorgtaken combineren met werk
Zodat je ze (in een vroeg stadium) tips kunt geven over hulpmogelijkheden en regelingen.
Zo kun je bij de indiensttreding van nieuwe medewerkers uitvragen of er rekening gehouden kan worden met mantelzorgsituaties. Ook kun je tijdens sollicitaties of het arbeidsvoorwaardelijke gesprek aangeven wat je allemaal op mantelzorgvlak doet.

En bij bestaande medewerkers zou een uitvraag gedaan kunnen worden, zodat je als organisatie beter zicht hebt op wie, meer dan gebruikelijk, voor een dierbare zorgt.

Mantelzorgers herkennen zich niet altijd in die term, omdat de zorg als een vanzelfsprekendheid ervaren wordt. Het is dan handig om de uitvraag anders in te steken; ‘zorg je voor een ander…’

Neem ‘mantelzorg’ op in de processen
Het helpt om het onderwerp standaard mee te nemen in bijvoorbeeld functioneringsgesprekken. Of zorg dat de leidinggevende er regelmatig aandacht voor heeft tijdens een teamvergadering of bilateraal overleg.

Het is belangrijk om het onderwerp terug te laten komen, zowel bij mantelzorgende collega’s als niet mantelzorgende collega’s. Dit in verband met preventie en verloop. Maar ook vanwege mogelijke irritaties die onderling kunnen opkomen. Bijvoorbeeld wanneer een collega regelmatig afwezig is, uitvalt of privédingen regelt onder werktijd/in pauzes vanwege mantelzorgtaken. Samen kun je kijken naar een goede structurele oplossing bij (adhoc) overdracht en werkafspraken maken. Zodat er duidelijkheid en wederzijds begrip ontstaat.

Drempels wegnemen en ‘mantelzorg’ bespreekbaar maken
Sommige medewerkers voelen een drempel waardoor zij hun situatie niet bespreken op het werk. Zij zijn misschien bang voor de reacties van collega’s en (financiële) consequenties die het mogelijk meebrengt.

Signalen die kunnen wijzen op overbelasting zijn bijvoorbeeld: vermoeidheid, gespannenheid, fysieke klachten, fouten maken, verzuim, afvallen of aankomen, concentratieproblemen, piekeren, vergeetachtigheid en slaapproblemen.

Het helpt om binnen de organisatie te laten zien dat je ‘gewoon’ over mantelzorg open in gesprek kunt gaan. In het belang van vitaliteit op de werkvloer en de continuïteit van de organisatie. Door te laten weten dat je bereid bent om samen op te trekken, mee te denken en oplossingsgericht te kijken, is de kans op uitval (op termijn) kleiner.

Informatieve bijeenkomst
Het kan helpen om voor geïnteresseerde medewerkers een bijeenkomst te organiseren met bijvoorbeeld HR, de OR en de arbodienst. Daarin kun je vertellen hoe het geregeld is rondom werk en mantelzorg binnen de organisatie. En (preventief) tips geven over hoe je in balans kunt blijven. Verder kun je voor personeel gebruik maken van een interessant aanbod aan trainingen, zoals bijvoorbeeld van MantelzorgNL.

Betrek andere afdelingen
Het is belangrijk dat alle afdelingen betrokken worden bij zo’n actueel en relevant onderwerp als mantelzorg. Mantelzorg speelt niet alleen een grote rol bij je doelgroep. Ook intern hebben veel mensen met mantelzorg te maken. Of krijgen dat in de toekomst. Gezien de ontwikkelingen (vergrijzing, tekort aan arbeidskrachten, verzuim, langer thuiswonen) is het ook in het organisatiebelang om (preventief) het gesprek hierover te voeren.

Wat aandacht verdient: ‘Hoe laat je de kennis over mantelzorg, voor zowel je medewerkers/collega’s áls doelgroep, doorsijpelen zodat het intern en extern op de kaart gezet wordt?
Door hierover een gemeenschappelijk overleg te houden met bijvoorbeeld beleid, marketing, communicatie, P&O en de facilitaire afdeling kun je samen een plan bedenken. Zodat ‘mantelzorg’ bekend(er) wordt en er input is vanuit diverse hoeken: van receptie (heel belangrijk als eerste aanspreekpunt en visitekaartje van je organisatie), tot schoonmaak, directie en alles wat daar tussen zit.

Vraag de collega’s met een ‘spin in het web functie’ om met je mee te denken over hoe, wanneer en wat intern over te brengen. Zij – denk aan secretaresses, receptionistes, managementassistentes, facilitaire medewerkers en communicatiemedewerkers – weten vaak precies bij wie informatie terecht moet komen om er mee verder te kunnen. En ook welke mogelijkheden er zijn voor een bredere verspreiding.

Het helpt om ‘mantelzorg’ te beleggen bij meerdere personen of afdelingen om meer betrokkenheid en ruimte te creëren en om de kennis te borgen, ook bij verloop. In de praktijk blijkt het een uitdaging om tijd vrij te maken; door de hoge werkdruk en omdat er vaak geen declarabele uren geschreven kunnen worden op dit onderwerp.

Om ‘mantelzorg’ echt een plek te geven is die bewustwording, motivatie, investering in tijd en eigenaarschap wel nodig. Mensen met feeling voor het onderwerp (vaak ervaringsdeskundigen) zijn eerder bereid een stap extra te zetten om het onderwerp te omarmen.

Door onderling taken te verdelen naar interesse, ervaring en talenten blijft het behapbaar en leuk om er (samen) mee bezig te zijn. Spreiding daarin draagt eraan bij dat de kennis structureel aandacht krijgt, beter geborgd is en sneller (tijdelijk) overgenomen kan worden bij uitval of verloop. Actuele kennis komt terecht bij meer afdelingen doordat verschillende collega’s hun team kunnen informeren.

Bestuur betrekken
Ook het bestuur of de directie kan laten zien dat er aandacht is voor mantelzorg door het onderwerp bijvoorbeeld te benoemen in de nieuwjaars-speech. Of door een lunch te organiseren met het bestuur en medewerkers om dieper in gesprek te gaan over hoe het geregeld is. En om samen te zoeken naar oplossingsrichtingen zodat ‘mantelzorg’ goed te combineren is met werk.

Besteedt aandacht aan 10 november de ‘Dag van de mantelzorger’
Het is aardig om vanuit de organisatie op deze dag aandacht te besteden aan collega’s met zorgtaken. Bijvoorbeeld door een ansichtkaart naar het huisadres te sturen, een poster in de kantine op te hangen of door er een intranetbericht aan te wijden.

Mantelzorgvriendelijke organisatie
Je kunt een ‘mantelzorgvriendelijke organisatie’ worden. Meer informatie vind je op: De Erkenning aanvragen via Werk&Mantelzorg.

Vertrouwenspersoon
Je kunt binnen je organisatie een vertrouwenspersoon of mantelzorgcoach aanstellen om mantelzorgende collega’s te ondersteunen.

Het kan een voordeel zijn dit intern te regelen, zodat hulp laagdrempelig aanwezig is. Ook het beleid, de cultuur, ingangen, route en praktische voorbeelden zijn bekend. Dit kan er voor zorgen dat oplossingen snel geregeld zijn.

Je kunt ook iemand met expertise extern op afroep inhuren. Of je regelt de faciliteit door een combinatie van intern en extern.

Het kan vanwege de persoonlijke voorkeur, klik en (vertrouwens)band helpen als de mantelzorger in de ondersteuningsvorm iets te kiezen heeft. Het kan laagdrempelig werken als de ondersteuning ‘vrijblijvend en verkennend’ aangeboden wordt.

De ene werkende mantelzorger ervaart sparren met de directe leidinggevende en collega’s als voldoende ondersteunend. De ander regelt de zaken liever met HR of met iemand die verder afstaat van de eigen afdeling.

Het kan hoop en vertrouwen geven als de mantelzorger weet dat er iemand beschikbaar is die daar speciaal voor is aangesteld. Die de nodige kennis en tijd heeft en daarmee echt aandacht en een luisterend oor biedt, om samen naar helpende oplossingen te zoeken.

Inloopspreekuur
Het kan helpen om bijvoorbeeld eens in de maand een ‘inloopuurtje’ beschikbaar te stellen bij HR, speciaal voor werkende mantelzorgers.

Welke regelingen zijn er?
Voor medewerkers is het handig om een overzicht te hebben (bijvoorbeeld op intranet, in een handboek, kennisbank, sharepoint) van alle cao-afspraken en aanvullende (interne) mantelzorgregelingen. Het helpt om dit regelmatig onder de aandacht te brengen, bijvoorbeeld rondom ‘de dag van de mantelzorger’ of de ‘week van de jonge mantelzorger’.

Ervaringsverhalen delen
Misschien is er een mantelzorgende werknemer die zijn ervaringsverhaal wil delen met collega’s. Over hoe werk en privé gecombineerd kan worden en wat er op werk (al goed) geregeld is. Het helpt ook om – desgewenst anoniem – een paar voorbeelden of quotes te plaatsen op bijvoorbeeld intranet. Over praktijkoplossingen die collega’s hebben geholpen in het ervaren van meer balans. Bijvoorbeeld over flexibele werktijden of werkplekken, over onderling begrip en het bespreekbaar maken of over mogelijkheden met betrekking tot de roosterindeling.

Maatwerk
Mantelzorgers zijn gebaat bij maatwerkafspraken. Wat voor de een oplossing is, is dat voor de ander helemaal niet. De een is gebaat bij structuur, de ander juist aan vrijheid binnen de werkzaamheden. Sommige hebben alleen behoefte aan een luisterend oor, anderen meer aan praktische (maatwerk)oplossingen. En er zijn ook mensen voor wie (kortdurend) verlof wat verlichting geeft.

Mantelzorgers willen over het algemeen graag juist blijven werken. Ze vinden het prettig contact met collega’s te hebben. Het geeft afleiding en ritme kan helpen om balans te houden. Voor sommige is het prettig om (tijdelijk) van functie of taken te veranderen, bijvoorbeeld met minder verantwoordelijkheden of werkdruk.

Vaak zijn praktische aanpassingen heel goed te realiseren door werkgevers. Denk bijvoorbeeld aan het regelen van een parkeerplaats dichtbij de ingang van het kantoor (in plaats van op een verder gelegen terrein) wanneer de mantelzorger regelmatig tussen het werk door even weg moet. Of het maken van afspraken over flexibele tijden en werken naar output.

De rol van de leidinggevende is cruciaal
Het is prettig als alle leidinggevenden kennis hebben over mantelzorg. Zodat het niet uitmaakt welke leidinggevende de medewerker treft. Tips voor leidinggevenden over hoe je mantelzorgers herkent, het gesprek aangaat en tot oplossingen komt vind je op:
https://leidinggevenden.werkenmantelzorg.nl

Cliëntenraad en Ondernemingsraad
De cliëntenraad kan adviseren en meedenken over het onderwerp ‘mantelzorg’ vanuit het perspectief en in het belang van cliënten en hun naasten. Ook een familie-en naastenraad zet zich in voor de belangen van familieleden en naasten. Voor intern kan de Ondernemingsraad meedenken en opkomen voor de belangen van medewerkers om de faciliteiten voor mantelzorgers binnen de organisatie te optimaliseren. Ook kan de OR afstemming hebben met de vakbonden om te onderzoeken wat er nog meer mogelijk is aan ondersteuning. Inspirerende afspraken over werk en mantelzorg vind je in de Cao Inspirator.